آیا امریکا بازیگر اصلی بازار نفت شد؟
در سال ۱۹۷۳ کشورهای عضو اوپک صادرات نفت به شماری از کشورهای صنعتی از جمله امریکا را تحریم کردند که این مسئله باعث افزایش ۴۰۰ درصدی قیمت نفت شد. در نتیجه این مسئله قیمت نفت از ۳ دلار به ۱۲ دلار به ازای هر بشکه رسید.
بیشتر بخوانید
بهای نفت صعودی شد
اردوغان خواستار مشارکت روسیه برای بهره برداری از نفت سوریه شد
گفت‌وگوی دونالد ترامپ و ولی‌عهد سعودی درباره بازار نفت
به گزارش پایگاه خبری نیروگاهیان به نقل از اتاق بازرگانی صنایع و معادن سال جدید میلادی آغاز شد و گمانه‌زنی در مورد متوسط قیمت نفت در این سال ادامه دارد. اغلب پیش‌بینی‌ها از رسیدن متوسط قیمت نفت به مرز ۵۰ دلار حکایت دارد و حتی موسساتی که وضعیت را متفاوت می‌بینند هم انتظار افزایش قیمت نفت از مرز ۶۵ دلار را ندارند. این پیش‌بینی‌های قیمت نفت برای کشورهای صادرکننده خبر خوبی نیست زیرا اغلب آنها اقتصادهای وابسته به درآمد نفتی دارند و در تلاش هستند تا حداکثر درآمد را از این بخش کسب کنند. اما مطالعات نشان می‌دهد اوضاع در حال تغییر است. دیگر بازیگران قدیمی بازار نفت نمی‌توانند روی قیمت اثرگذار باشند و بازیگران جدید بازار هم تلاش می‌کنند تا از طریق ابزار نفت اهداف سیاسی خود را در دنیا پیش ببرند.
سایت اویل پرایس در گزارش اخیر خود در مورد وضعیت بازار نفت در سال پیش رو نوشت:
سال ۲۰۱۹ میلادی سال خوبی برای بازار نفت نبود و علی‌رغم تلاش‌های زیاد اوپک، قیمت نفت در بازار رشد نکرد. در این سال حتی حوادث مختلف در کشورهای نفت‌خیز و اثرگذار از قبیل حمله به زیرساخت‌های نفتی عربستان و تحریم نفتی ایران هم نتوانست باعث افزایش قیمت نفت شود. حال سؤال اینجاست که دلیل عدم افزایش قیمت نفت در سال ۲۰۱۹ چه بود؟ چه عاملی سبب شد تا قدرت‌هایی که پیش‌تر روی بازار نفت بسیار اثر گذار بودند، در سال ۲۰۱۹ از قدرتشان کاسته شود و دیگر در بازار اثرگذار نباشند؟
سایت اویل پرایس در گزارش اخیر درباره اینکه آیا امریکا بازیگر اصلی بازار نفت شد؟ نوشت مهم‌ترین دلیل عدم افزایش قیمت نفت در سال ۲۰۱۹، افزایش تولید نفت شیل امریکا بود. امریکا که در سال‌های قبل یک واردکننده نفت در دنیا محسوب می‌شد در سال گذشته به عنوان کشوری که می‌تواند روی سطح عرضه در دنیا اثرگذار باشد معرفی شد. این کشور با تولید بالغ بر ۱۲ میلیون بشکه نفت در روز و با بهره‌گیری از تکنولوژی‌هایی که قیمت تمام‌شده تولید نفت شیل را تنزل می‌داد، توانست به قدرت‌نمایی در بازار بپردازد.
سی‌ان‌بی‌سی در این زمینه نوشت:
در سال ۲۰۱۹ رشد تولید نفت امریکا به عنوان دلیل اصلی افزایش تولید نفت غیر اوپکی معرفی شد و حتی سیاست‌های اوپک برای ممانعت از افت قیمت نفت را نیز بی‌اثر کرد. امریکا از این توان خود برای تحمیل سیاست‌های خود به دنیا استفاده کرد و موضع‌گیری‌های مخالف خود در برابر روسیه را به تصویر کشید.
امریکا در سال ۲۰۱۹ بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت غیر اوپکی دنیا معرفی شد و حضورش در بازار نفت یک چالش تازه را پیش پای فعالان این عرصه قرار داد. این کشور به دلیل دارا بودن قدرت سیاسی و اقتصادی در سطح بین‌المللی می‌توانست بازیگری مهم در بازار نفت باشد. بازیگری که در روند عرضه‌اش هیچ اختلالی ایجاد نمی‌شود و به تولید با حداکثر توان ادامه می‌دهد. همان‌طور که در سال گذشته این کار را انجام داد. به همین دلیل بود که تحریم نفتی ایران، حمله به زیرساخت‌های نفتی عربستان و حتی درگیری در کشورهای نفت‌خیز دیگر باعث افزایش قیمت نفت در بازار نشد.
مثال‌های تاریخی
در طول تاریخ همواره تنش در خاورمیانه باعث افزایش قیمت نفت شده بود. مثلاً جنگ عراق و امریکا یا جنگ عراق و کویت باعث شد تا قیمت نفت افزایش یابد. حتی جنگ ایران و عراق هم روی قیمت جهانی تأثیرگذار بود و انقلاب ایران که یک مسئله داخلی کشور بود هم روی قیمت نفت اثر داشت. دور قبلی تحریم‌های نفتی ایران هم باعث شد تا قیمت هر بشکه نفت در بازار جهانی تا مرز ۱۳۰ دلار افزایش یابد.
تحولات ونزوئلا، لیبی و دیگر کشورهای نفت‌خیز هر یک شوکی به قیمت وارد کرد ولی به نظر می‌رسد شرایط در سال‌های اخیر تغییر کرده است. دیگر تنش‌ها در خاورمیانه و کشورهای نفت‌خیز عضو اوپک به اندازه قبل بازار را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد و این موضوعی بسیار جدی است که نشان می‌دهد اصول بازی در بازار نفت تغییر کرده است.
درگیری‌های کشور لیبی در سال‌های اخیر تنها موجب شد تا قیمت نفت برای چند روز افزایش یابد و به سرعت بازار به تعادل رسید. حتی بزرگ‌ترین اختلال در عرضه نفت در تاریخ دنیا که بعد از حمله حوثی‌های یمن به زیرساخت‌های نفتی عربستان سعودی اتفاق افتاد هم نتوانست زمینه را برای افزایش قیمت نفت در بازار جهانی فراهم کند. عربستان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت در سازمان اوپک است و تصور می‌ش.
هر تعرضی به زیرساخت‌های نفتی این کشور قیمت را حتی تا مرز ۱۴۰ دلار هم بالا ببرد ولی در سال ۲۰۱۹ ما شاهد بودیم که این اتفاق نیفتاد و حملات سبب شد تا تنها قیمت برای چند روز در مرز ۷۰ دلار قرار گیرد در این زمان گمانه‌زنی‌هایی وجود داشت که در صورت ادامه جنگ بین یمن و عربستان و بالا گرفتن دامنه این جنگ در منطقه‌ای که اصلی‌ترین تأمین‌کننده نفت در دنیا است، قیمت نفت تا مرز ۳۰۰ دلار هم رشد خواهد کرد که البته در عمل چنین اتفاقی نیفتاد.
چرا حضور امریکا اثرگذار است؟
اما خارج از بحث درگیری‌ها و جنگ‌ها در کشورهای نفت‌خیز خاورمیانه، در سالی که گذشت ما شاهد این بودیم که حتی تصمیم اوپک مبنی بر کاهش تولید نفت به منظور زمینه‌سازی برای ارتقای قیمت این منبع انرژی در جهان هم بی‌اثر بود زیرا کشوری به تولید با حداکثر توان ادامه می‌داد که تا چند سال قبل یکی از اصلی‌ترین مصرف‌کنندگان و خریداران نفت بود. در واقع کشوری که تا چند سال قبل یک کشور قیمت‌پذیر در بازار نفت بوده است حال به یک کشور قیمت‌گذار در این بازار تبدیل شده است و این بار کشوری در این جایگاه قرار دارد که از نظر قدرت اقتصادی و سیاسی هم اثرگذار است.
اوپک همیشه به عنوان کارتل اصلی تولید نفت در دنیا معرفی شده است. اما اغلب کشورهای این سازمان در خاورمیانه قرار گرفته‌اند و بعضاً با چالش‌ها و درگیری‌های داخلی و خارجی روبه‌رو هستند. مثلاً کشور عراق که یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان اوپک است بالغ بر یک دهه درگیر جنگ با امریکا و سپس جنگ داخلی بود یا کشور ایران به دلیل فشار تحریم‌های اقتصادی و تحریم‌های نفتی نتوانسته است با حداکثر توان تولید کند.
همین مسئله باعث بی‌ثباتی در عرضه نفت شده است و این بی‌ثباتی زمینه‌ساز رشد قیمت‌ها بود. اما از زمانی که امریکا توانست به عنوان یک تولیدکننده بزرگ نفت عرض اندام کند شرایط تغییر کرد. امریکا کشوری است که می‌تواند بدون وقفه تولیدش را ادامه دهد و احتمال تنش داخلی یا جنگ در خاک کشورش وجود ندارد. در این شرایط حتی اگر تولید یک یا چند کشور در خاورمیانه کاهش یابد، دیگر در عرضه نفت جهانی اختلالی ایجاد نمی‌شود و به همین دلیل قیمت روند کاهشی به حود گرفته است.
آیا دلیل تحریم ایران، تسلط بر بازار نفت بود؟
آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش اخیر خود اعلام کرد در نیمه اول سال ۲۰۲۰ میلادی، بازار نفت با مازاد عرضه معادل ۷۰۰ هزار بشکه در روز روبه‌رو خواهد بود. این سازمان مازاد عرضه نفت توسط کشورهای غیر اوپکی در سال ۲۰۲۰ را برابر با ۲٫۳ میلیون بشکه در روز اعلام کرده است.
دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری امریکا در سال‌های اخیر بارها اعلام کرد جنگ‌های امریکا در خاورمیانه و عدم خروج نیروهای امریکا از عراق و کشورهای دیگر برای تسلط بر حوزه‌های نفتی این منطقه بود. این تلاش برای تسلط بر حوزه‌های نفتی خاورمیانه ادامه پیدا کرد تا اینکه امریکا توانست تکنولوژی تولید نفت شیل را توسعه دهد و در کسوت یک تولیدکننده بزرگ در بازار عرض اندام کند. در این وضعیت باید بازاری برای خود پیدا می‌کرد تا بتواند نفت تولیدی‌اش را صادر کند.
در همین زمان بود که مسئله خروج امریکا از توافق هسته‌ای ایران، تحریم نفتی ایران و تلاش این کشور برای به صفر رساندن میزان صادرات ایران مطرح شد. انتظار می‌رفت با اجرای این طرح قیمت در بازار جهانی رشد کند ولی امریکا به سرعت تولید خود را جایگزین تولید از دست رفته ایران در بازار جهانی کرد و قیمت را پایین نگه داشت.
اویل پرایس با بررسی شواهد و اطلاعات موجود در بازار این سؤال را مطرح می‌کند که آیا تمامی سیاست‌های امریکا در جهت تثبیت جایگاه خود به عنوان یک تولیدکننده نفت در بازار است؟ آیا امریکا از توافق هسته‌ای ایران خارج شد و تحریم نفتی را بازگرداند تا به دنیا ثابت کند که می‌تواند کمبود عرضه نفت از یکی از مهم‌ترین و اثرگذارترین کشورهای اوپک را جبران کند؟
تاثیر متقابل روسیه بر بازار نفت
از طرف دیگر تعاملات اخیر با روسیه هم یکی از مسائلی است که در این روزها مد نظر رسانه‌ها قرار گرفته است. روسیه هم یکی دیگر از تولیدکنندگان بزرگ غیر اوپکی نفت در دنیا است و برخی بر این باورند امریکا درصدد است تا شکل روابط اقتصادی خود را با روسیه تغییر دهد. افزایش اتحاد بین این دو کشور که در مجموع معادل ۷۰ درصد تولید نفت اوپک را به بازار عرضه می‌کنند می‌تواند روی جهت‌گیری قیمت‌ها در سال‌های آتی بسیار اثرگذار باشد.
حتی بحث جنگ تجاری اخیر با چین هم ریشه در تلاش این کشور برای ممانعت از قدرت‌گیری اقتصادی چین دارد. اقتصاد چین در سال‌های اخیر با سرعت زیادی رشد کرده است و سرمایه‌گذاری‌های دولت چین در حوزه تکنولوژی و صنعت قابل توجه بود. امریکا نگران این مسئله است که ارزش اقتصادی چین در سال‌های پیش رو از امریکا فراتر رود و قدرت اقتصادش در جهان از بین برود. به همین دلیل آغاز روند چالشی تجاری با چین را در پیش گرفت تا در مسیر رشد اقتصادش اختلال ایجاد کند.
در پایان باید گفت بازار نفت امروز دنیا پیش از اینکه یک بازار اقتصادی باشد به یک عرصه قدرت‌نمایی سیاسی تبدیل شده است و این وضعیت برای اقتصاد دنیا بسیار خطرناک است. با وجود قدرت روسیه در بازار نفت پاسخ این سوال که آیا امریکا بازیگر اصلی بازار نفت شد؟ همچنان گنگ خواهد بود.
انتهای پیام/
