چکیده
خرید روغن های عایقی نامناسب و ترانسفورماتورهای با روغن عایقی نامرغوب هر ساله هزینه های زیادی را بابت سرویس و نگهداری به شرکت های توزیع برق در سراسر کشور تحمیل می کند که یکی از اصلی ترین دلایل آن عدم اطلاع کافی از ویژگی ها و نحوه ارزیابی روغن ترانسفورماتور می باشد. در این مقاله سعی گردیده با توجه به استاندارد IEC60296-2012 و همچنین دستورالعمل های توانیر درخصوص روغن ترانس، به طور خلاصه ویژگی های روغن عایقی مناسب برای استفاده در ترانسفورماتورهای توزیع بیان شود.
مقدمه
ترانسفورماتورها مهمترین تجهیزات به کار رفته در شبکه های توزیع نیروی برق می باشند که سالیانه هزینه زیادی صرف خرید و سرویس و نگهداری آن می شود . حدود ۷۰ درصد از عیوب ترانسفورماتور در حین بهره برداری مربوط به روغن می باشد.[۱] بنابراین روغن باید برای برآوردن نیازهای ترانسفورماتور دارای خواص فیزیکی و شیمیایی خاصی باشد. سه خاصیت اصلی که روغن ترانسفورماتور باید برآورده نماید عبارت اند از:[۲]
۱- عایق الکتریکی قوی باشد.
۲- عاملی برای تبادل گرمایی با محیط بیرون باشد.
۳- ترانسفورماتور را در طول زمان بهره برداری محافظت نماید.
برای تامین این نیازها روغن باید دارای مشخصاتی باشد که این مشخصات براساس تجربیات و خواسته های بازار در طول زمان بهبود یافته است.[۲]
استانداردهای اصلی در دنیا در زمینه روغن ترانسفورماتور، IEC60296 و ASTM D3487 می باشد. استاندارد ASTM یک استاندارد آمریکایی بوده و مرجع اصلی برای کشورهای آمریکای شمالی است ولی می تواند برحسب نیاز در سایر مناطق مورد استفاده قرار گیرد. خواستگاه استاندارد IEC منطقه اروپاست اما امروزه در تمام نقاط دنیا مورد استفاده قرار می گیرد. هر دو استاندارد بر اساس تجربیات فنی و اقتصادی و کار علمی در کمیته های بین المللی تهیه گردیده است.
در استانداردها پارامترها معمولا به صورت موارد حداقلی و حداکثری ذکر شده و برخی مشخصات وابسته به پایه روغن و نحوه تصفیه آن می باشند. ما می توانیم از روغنی استفاده کنیم که حداقل ها را رعایت کند یا اینکه از حدود مشخص شده بسیار بالاتر باشد. این انتخاب بستگی به حساسیت تجهیزات، توانایی مالی و اهمیت موضوع نزد خریداران دارد و بر عهده شرکت های توزیع نیروی برق است که از کدام روغن با چه ویژگی هایی استفاده نمایند.
به اختصار می توان گفت مشخصات روغن ترانسفورماتور برای همه جا یکسان نیست و متناسب با نیازها، مشخصات فنی تجهیز مورد استفاده و توانایی مالی خریدار متفاوت خواهد بود. در ایران با توجه به نقش محوری شرکت مادر تخصصر تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر)، در سال ۱۳۸۹ دستورالعمل «الزامات، معیارهای ارزیابی فنی و آزمون های روغن ترانسفورماتور» با تکیه بر IEC296 تصویب گردید و در سال های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۶ مورد بازنگری قرار گرفت. در ویرایش دوم دستورالعمل با توجه به تغییرات اساسی در مرجع مورد استناد (IEC60296)، در دستورالعمل تغییرات ایجاد گردید.
نویسندگان : محمد دهقانی سانیج ، بهروز پهلوانپور ، جعفر شریفی
